Słowniczek
Zapraszamy do słowniczka Exotic Travel - pigułki informacji o terminach hinduskich, pożytecznych podczas zwiedzania Indii.
Zapraszamy do słowniczka Exotic Travel.
Zapraszamy do słowniczka Exotic Travel - pigułki informacji o terminach hinduskich, pożytecznych podczas zwiedzania Indii.
hinduistyczny rytuał religijny, podczas którego światło świec ofiarowane jest bóstwom. Arati obejmuje również święte pieśni towarzyszące obrzędom. Rytuał jest sprawowany kilka razy w ciągu dnia w świątyniach hinduistycznych oraz podczas uroczystości rodzinnych.
sanskr. schronienie, umartwienie; indyjska pustelnia lub klasztor. Aśramy powstawały w Indiach już w starożytności, mieszkali w nich asceci lub nauczyciele ze swoimi uczniami. Także w dzisiejszych czasach w Indiach istnieją aśramy, w których często przebywają uczniowie z Zachodu.
dosł. Pieśń Pana; dla większości Hindusów najświętsze z pism religijnych. Została spisana w III w. p.n.e. i stanowi fragment ogromnego eposu Mahabharaty. Utwór zawiera 18 pieśni w formie dialogu filozoficznego pomiędzy bogiem Kryszną a królem Arjuną. Ich rozmowa odbyła się na polach Kurukszetry, w czasie potężnej bitwy starożytności. Bhagawadgita stanowi wykład filozofii indyjskiej.
nazwa indyjskiego przemysłu filmowego powstała ze zbitki słów Hollywood i Bombaj. (Bombaj jest największym ośrodkiem filmowym Indii). Kino bollywoodzkie to mieszanka musicalu, komedii romantycznej i dramatu, pełna emocji, tańca i śpiewu. Indie są największym producentem filmowym na świecie, rocznie kręci się tu około 1000 filmów pełnometrażowych, z czego około 400 w samym Bombaju.
sanskr. przeniknięty modlitwą; w starożytności kapłan, osoba przynależąca do najwyższego stanu społecznego Indii. Dziś bramini to ok. 5społeczeństwa indyjskiego, stanowią intelektualną elitę kraju. Są lekarzami, sędziami, adwokatami, profesorami wyższych uczelni. Znakiem rozpoznawczym braminów są specjalne sznurki, które mężczyźni noszą pod ubraniami.
dosł. przebudzony; w historii książę Siddharta Gautama, twórca buddyzmu. Książę Siddharta urodził się w VI w. p.n.e., był wychowywany w pałacu, przez wiele lat nie znał pojęcia zła, głodu, chorób czy ubóstwa. W wieku 28 lat opuścił dotychczasowe życie, oddając się skrajnej ascezie. Po kilku latach rezygnował z drastycznych umartwień, odkrył ścieżkę środka i równowagi. Po wielu dniach medytacji osiągnął oświecenie – wyzwolenie z kola narodzin i śmierci.
tradycyjny strój męski składający się z upiętego w pasie kawałka materiału, najczęściej bawełny. Dhoti występuje zwykle w jasnych kolorach, kolor szafranowy zarezerwowany jest dla mnichów żyjących w celibacie.
najświętsza rzeka Indii, dla hinduistów ucieleśnienie bogini Gangi. Ma 2700 km długości. Ganges bierze początek w Himalajach, a uchodzi potężną deltą do Zatoki Bengalskiej. Wody rzeki mają dla wyznawców moc oczyszczania z grzechów, dlatego każdy wierny przynajmniej raz w życiu pragnie wykąpać się w jej nurcie. Przez setki lat, dzięki licznym minerałom zawartym w wodzie, Ganges przechodził proces samooczyszczenia. Obecnie, ze względu na dużą ilość nieczystości spływających z miast, rzeka jest bardzo zanieczyszczona. Najważniejsze miasta: Allahabad, Waranasi, Kalkuta.
ciąg kamiennych schodów, prowadzący w dół ku rzece. Wiele takich miejsc nad Gangesem ma znaczenie religijne. Schodząc do rzeki wyznawcy hinduizmu dokonują rytualnego oczyszczenia z grzechów. Na kamiennych ghatach odbywają się także hinduskie ceremonie pogrzebowe - spalenie zwłok zmarłego i wyrzucenie ich pozostałości do rzeki. Najsłynniejszy ghat to Manikarnika nad Gangesem w Waranasi, na którym odpoczywał bóg Kryszna.
klarowane masło wytwarzane poprzez długotrwałe podgrzewanie tłuszczu na małym ogniu i usuwanie z niego białego osadu. Ghi można przechowywać bardzo długo. Jest stosowane nie tylko w kuchni, lecz również w praktykach religijnych, np. jest używane do lampek podczas ceremoniału arati.
w religiach Wschodu przewodnik duchowy i nauczyciel, czasami czczony jako wcielenie bóstwa. Wierni uznają, że guru posiada pełną, niezachwianą wiedzę o Bogu i stanowi dla innych niepodważalny autorytet.
sanskr. rodzina mistrza; typ starożytnych szkół hinduskich, który przetrwał do dnia dzisiejszego. Uczniowie zdobywają w niej wykształcenie pod kierunkiem mistrza duchowego (guru), często żyjąc i mieszkając w jego aśramie. Przedmiotem nauczania były i są zagadnienia religijne oraz elementy życia codziennego, jak gotowanie, nauka gry na instrumentach muzycznych i wiele innych.
indyjski napój orzeźwiający, przyrządzany z jogurtu, wody i przypraw, szczególnie popularny w upalne dni. Tradycyjne lassi jest słone, jednak obecnie często można się spotkać ze słodką odmianą tego napoju, z dodatkiem wody różanej i owoców.
druga co do znaczenia święta rzeka Indii, główny dopływ Gangesu (w mieście Allahabad obie rzeki łączą się). Jamuna przepływa przez północną część Indii, jej źródła znajdują się w Himalajach. Najważniejsze miasta: Delhi, Agra, Allahabad.
indyjski system filozoficzny będący sposobem na zachowanie jedności ciała i ducha. Na Zachodzie pod pojęciem jogi rozumie się tzw. hatha jogę, czyli system ćwiczeń, w Indiach słowo joga oznacza bardzo rozbudowany system póz, medytacji, ascezy – wszystko to ma służyć doskonaleniu duchowemu.
prawo związku przyczynowo - skutkowego, obce kulturze Zachodu, a podstawowe dla hinduizmu i buddyzmu. Filozofia Wschodu twierdzi, że wszystko, co się wydarza, ma swoją przyczynę, a zarazem wywołuje określony skutek. Według tej zasady to, co człowiek zrobił dobrego czy złego (w tym lub przeszłym życiu), wróci do niego.
w Indiach - zamknięta grupa społeczna, do której przynależność jest dziedziczna. Odrębność danej kasty wynika z religii i z prawa. Najczęściej kasty koncentrują się wokół określonych zawodów, których wykonywanie przechodzi z rodziców na dzieci. Kasty nie można zmienić. Każda kasta zajmuje określoną pozycję w hierarchii społecznej i czerpie z tego określone przywileje. Broni także własnych interesów i walczy o lepszą pozycję w hierarchii. Pomimo oficjalnego zniesienia systemu kastowego w niepodległych Indiach, podział ten nadal silnie tkwi w mentalności Hindusów. Szacuje się, że obecnie w Indiach istnieje 3-5 tysięcy kast.
nepalska żywa bogini, wybierana z nepalskiej kasty Newarów. Kumari zostaje zawsze kilkuletnia dziewczynka, rozpoznana przez świętych mężów po licznych znakach. Dziewczynka przestaje być uznawana za boginię w okresie dojrzewania. Obecnie w Nepalu jest kilka Kumari, jednak najważniejsza to Królewska Kumari, żyjąca w pałacu w Kathmandu. Nepalscy hinduiści i część buddystów uznaje w niej wcielenie bogini Taledźu.
poemat epicki, jeden z najstarszych poematów znanych ludzkości, napisany w sanskrycie. Mahabharata jest ośmiokrotnie dłuższa niż Iliada i Odyseja razem. Często uważana jest za piątą Wedę. Epos opowiada o rywalizacji między rodami Pandawów i Kaurawów, zakończonej osiemnastodniową, wyniszczającą bitwą na polach Kurukszetry. Po stronie Pandawów w walce uczestniczył bóg Kryszna, stąd Mahabharata, a szczególnie jej część zwana Bhagawadgitą, jest uważana za najświętszą księgę hinduizmu.
sanskr. wielki król; historyczny tytuł królewski władców wielu regionów Indii. Dziś maharadżowie i radżowie pełnią rolę mecenasów kultury lub zajmują się działalnością gospodarczą, a ich tytuły są bardziej honorowe (podobnie jak tytuly szlacheckie w Europie). Pozostawili oni po sobie przepiękne, ogromne pałace, dziś w dużej mierze będące atrakcjami turystycznymi. Żona maharadży nazywana jest Maharani.
sanskr. mahatma – wielka dusza; tytuł nadany indyjskiemu przywódcy narodowemu, twórcy współczesnego państwa indyjskiego. Gandhi kierował się zasada ahimsy – unikania wszelkiej przemocy. Od lat 20-tych XX wieku walczył o prawa chłopów i niedotykalnych. Uczestniczył w negocjacjach niepodległościowych w 1947r., został pierwszym przywódcą Indii wyzwolonych spod brytyjskiego kolonializmu. Gandhi został zastrzelony w 1948r. przez fanatycznego hinduistę, przeciwnika tolerancji wobec muzułmanów, których przywódca szanował.
sanskr. koło; w sztuce buddyjskiej wzór złożony z koła i kwadratu, który w sposób symboliczny opisuje wszechświat. Mnisi buddyjscy najczęściej sypią mandale z kolorowego piasku. Następnie, po wielu godzinach żmudnej pracy, mandala jest niszczona jednym ruchem ręki, co ma symbolizować przemijanie świata.
formuła, werset lub sylaba w buddyzmie i hinduizmie, która jest elementem medytacji. Jej powtarzanie ma pomóc w opanowaniu umysłu, uwolnieniu energii lub uspokojeniu. Istnieją tysiące różnych mantr, jednak podstawową jest powtarzanie świętej sylaby Om, uważanej za dźwięk, z którego powstał wszechświat.
mieszanka wielu ziół i przypraw, charakterystyczna dla kuchni indyjskiej. Najbardziej znane masala to curry i garam masala (dosł: gorąca mieszanka) składająca się najczęściej z kminu rzymskiego, kolendry, czarnego pieprzu, kardamonu, liścia laurowego, goździków, cynamonu, chilli i gałki muszkatołowej.
układ wiatrów, powstający u południowych wybrzeży Azji. Monsuny zmieniają swój kierunek na przeciwny w zależności od pory roku, stąd rozróżnia się: monsun letni, tzw. morski, który przynosi ulewne deszcze znad oceanu, oraz monsun zimowy, tzw. lądowy, kiedy wiatr wieje od lądu i przynosi bardo suchą pogodę. Deszcze monsunowe (czyli pora deszczowa) trwają w Indiach zazwyczaj od czerwca do września.
dosł. pokłon Tobie; tradycyjne indyjskie pozdrowienie, któremu towarzyszy lekki ukłon oraz gest złożonych dłoni. Powitanie to jest powszechne w całym kraju.
inaczej bezkastowcy, niedotykalni; liczna grupa Hindusów znajdujących się poza społeczeństwem, wykonujących tzw. nieczyste zajęcia (głównie związane z zabijaniem zwierząt). Przez wieki pariasi byli traktowani w okrutny sposób; ich dotyk był uważany za nieczysty, nie mogli korzystać z żadnych miejskich udogodnień, ich dzieciom nie wolno było uczęszczać do szkół. Stąd wielu pariasów, pod namową indyjskich reformatorów, zmieniało wyznanie, unikając w ten sposób prześladowań i wykluczenia.
dosł. wielbienie, szacunek; cykl rytuałów hinduistycznych mających na celu oddawanie czci bóstwu. Często pudża trwa przez cały dzień, rozpoczyna się od obudzenia bóstwa, nakarmienia aż do położenia do snu. Figurka jest także myta, perfumowana, polewana drogimi olejami, ubierana. W ten sposób hinduiści traktują bóstwo jako honorowego gościa w swoich domach i świątyniach.
inaczej powtórne wcielenie; wierzenie powszechne w krajach Wschodu, według którego dusza po śmierci wciela się w kolejne ciało fizyczne, niekoniecznie ludzkie. Człowiek spełniający dobre uczynki w tym życiu, otrzyma lepszą karmę i dzięki temu ma szansę odrodzić się w lepszej sytuacji materialnej, osobistej itd. Krąg ciągłych narodzin i śmierci może zostać przerwany dopiero przez oświecenie.
pojazd popularny w całej południowej Azji. Znana jest riksza piesza (wózek ciągnięty przez człowieka), rowerowa i motorowa. Obecnie riksze piesze, napędzane siłą ludzkich mięśni, występują w Indiach jedynie w Kalkucie, zostały wyparte przez autoriksze.
sanskr. święty człowiek; hinduski wędrowny asceta, żyjący ściśle według zasad wyznaczanych przez religię. Dzięki umartwianiu ciała pragnie wyzwolić się z koła ciągłych narodzin i śmierci. Sadhu porzuca wszelkie przyjemności życia, mieszka w jaskini, lesie lub przy świątyni. Szacuje się, że obecnie w Indiach żyje 4-5 milionów sadhu, otaczani są wielkim szacunkiem przez resztę społeczeństwa.
język literacki starożytnych i średniowiecznych Indii, często uważany za martwy (podobnie jak europejska łacina), jednak nadal używany w religijnych rytuałach hinduistycznych. W sanskrycie spisano wszystkie najważniejsze indyjskie eposy i święte księgi (np. Wedy). Z sanskrytu wywodzi się wiele współczesnych języków Azji, przypuszczalnie także większość języków europejskich ma swoje korzenie w starożytnym języku Indii.
tradycyjny indyjski strój kobiecy, powszechnie noszony przez kobiety również dziś. Sari to pas materiału o długości 5-6 metrów, którego się nie zszywa, a jedynie drapuje na kilka sposobów. Najczęściej Hinduski owijają sari dookoła talii, a jeden koniec przekładają przez ramię. Sari występują w setkach kolorów, często bardzo intensywnych.
sanskr. dobra żona; hinduski zwyczaj, według którego wdowa dokonuje samobójstwa poprzez spalenie się na stosie pogrzebowym zmarłego męża. W założeniu miał to być dobrowolny wybór kobiety, świadczący o jej miłości i oddaniu, jednak zdarzało się, że wdowy były zmuszane do śmierci zaraz po mężu. Nazwa zwyczaju pochodzi od imienia bogini Sati, małżonki Siwy, która jako pierwsza dokonała samospalenia. We współczesnych Indiach sati należy do rzadkości, jest zakazana przez prawo od polowy XIX wieku i surowo karana.
sanskr. kopiec, szczyt; podstawowa sakralna budowla buddyjska. Jest to najczęściej okrągła budowla w kształcie czaszy, zwieńczona iglicą. W stupach mogą być przechowywane relikwie Buddy lub mędrców buddyjskich oraz sutry – buddyjskie święte księgi.
dosł. księga, pismo; wielki zbiór nauk Buddy, uważany za buddyjski odpowiednik chrześcijańskich Ewangelii. Na podstawie opowiadań historycznych, anegdot i aforyzmów prezentują one całość buddyjskiej filozofii. Najbardziej znaną sutrą jest Sutra Serca, uznawana za najpiękniejsze literackie streszczenie wykładni nauki buddyzmu. To tu pojawia się słynne sformułowanie: pustka jest formą, forma jest pustką.
obraz wykonany na płótnie lub jedwabiu, przedstawiający sceny z życia Buddy lub tzw. koła życia. Są one bardzo popularne w Nepalu. Tanki malowane są najczęściej za pomocą farb roślinnych i ozdabiane złotem. Tak dawniej jak i dziś służą do koncentracji umysłu w modlitwie i medytacji.
znaki na czole, wykonane z glinki wydobytej z dna świętej rzeki lub jeziora, które pozwalają rozpoznać wyznanie danej osoby. Bindi to z kolei kropka malowana lub przyklejana na czole przez kobiety; oznacza, że kobieta jest pod opieką mężczyzny (męża lub ojca).
trzykołowa riksza motorowa, najpopularniejszy pojazd w indyjskich miastach. Osiąga prędkość 50 km/h, co jest wystarczające na zatłoczone indyjskie metropolie. Dodatkowo autoriksze są wąskie, co ułatwia poruszanie się w ścisku.
indyjskie klasy społeczne, często mylone z dużo liczniejszymi kastami. Warny powstały w starożytności i w dawnej formie nie zachowały się do dziś. Istniały cztery warny (stany społeczne), powstałe - według wierzeń - z poszczególnych części ciała Brahmy (stwórcy wszechświata):bramini – kapłani, powstali z ust; kszatrija – wojownicy, powstali z ramion; wajśja – rolnicy, rzemieślnicy, powstali z ud; śudra – służący, powstali ze stóp Stąd bramini byli stanem najwyższym, a śudrowie – najniższym. Przynależność do warn była dziedziczna i nieodwołalna.
sanksr. wiedza; święte księgi hinduizmu, najstarsze teksty religijne na świecie. Pierwsze Wedy powstały w Indiach ok. XVIII w. p.n.e. Kanon najświętszych Wed stanowią: Rygweda - wiedza hymnów pochwalnych, zawierająca 1028 hymnów religijnych; Jadźurweda - wiedza formuł ofiarnych; Samaweda - wiedza śpiewów ofiarnych; Atharwaweda - wiedza zaklęć magicznych, zbiór formuł magicznych, zaklęć i egzorcyzmów.
zgodnie z nauką hinduistyczną, krowa jest matką człowieka, ponieważ karmi go swoim mlekiem. W Indiach nie ma kultu krów, jednak są one traktowane łagodnie, z szacunkiem. Jeżeli zwierzę stoi na środku ulicy, należy je ominąć lub spokojnie przegonić. Krowy w Indiach można spotkać wszędzie, także w ścisłych centrach metropolii. W żadnym wypadku krowy nie wolno zabić, grozi za to surowa kara.